اهمیت «آکچوئری» برای برون‌رفت صندوق‌های بازنشستگی

دکتر امین حسن‌زاده

رئیس انجمن محاسبات بیمه و مالی ایران

در چند سال گذشته، معضلات صندوق‌های بازنشستگی مورد توجه کارشناسان بیمه‌های اجتماعی قرار گرفته است. با توجه به همگانی بودن بیمه‌های اجتماعی باید ریشه‌های معضلات مورد بررسی قرار گیرد و قبل از تبدیل شدن به یک بحران اجتماعی، راه‌حل‌های منطقی و متناسبی برای برون رفت از آن در دسترس باشد. شایان توجه است که بدانیم اصلاح نظام‌های بازنشستگی امری زمانبر و نیازمند بررسی ملاحظات اجتماعی، سیاسی و اقتصادی است، بنابراین همه زوایای کار باید مورد بررسی قرار گیرد تا کشور کمترین آسیب را در گذر از این بحران متحمل شود. نظام بخشنده بازنشستگی ایران، نبود نهادهای تنظیم‌گر و ناظر بر سرمایه‌گذاری صندوق‌های بازنشستگی و دارایی‌ها، گزارش‌های غیرقابل اتکای آکچوئری، نبود برآورد دقیق از دارایی‌های صندوق‌ها، بازده پایین صندوق‌ها، عدم توجه و تعریف نقش آکچوئرها در ارزیابی‌های آکچوئری، تحمیل قوانین ناسازگار با اصول آکچوئری و بیمه‌ای و تغییرات جمعیتی از مهم‌ترین چالش‌های صندوق‌های بازنشستگی در ایران به شمار می‌رود. اگرچه، ریشه بحران صندوق‌های بازنشستگی در اکثر کشورها مشابه است، اما عدم وجود استانداردها در اندازه‌گیری شدت بحران از جمله ارزیابی دارایی‌ها و ارزیابی آکچوئری و نبود نهاد ناظر و تنظیم‌گر ایران را از سایر کشورها متمایز کرده است.

آنچه که در این مقاله مورد کنکاش قرار می‌گیرد بررسی نقش آکچوئری در ارزیابی وضع موجود و ارائه راهکارهای اصلاحی است. آکچوئرها افراد حرفه‌ای هستند که تبعات ریسک‌های مالی را تجزیه و تحلیل می‌کنند. آکچوئری یک حرفه است که توسط نهادهای حرفه‌ای (مانند انجمن‌های آکچوئری) معتبر نظارت می‌شوند. اولین گام در برخورد با معضلات صندوق‌های بازنشستگی، اندازه‌گیری شدت بحران و افشای منابع آن است که از وظایف آکچوئر‌ها به‌شمار می‌آید. ارزیابی‌های آکچوئری، دورنمای امیدبخشی از وضعیت صندوق‌ها را نوید نمی‌دهد، هر چند که به‌دلیل عدم افشای ارزش روز دارایی‌های صندوق ها، این گزارش‌ها از شفافیت لازم برخوردار نیستند، اما شواهد امر حاکی از این است که دولت با چالش جدی برای جبران کسری‌های صندوق‌ها مواجه است و این چالش‌ها جدی‌تر هم خواهد شد. راهکارهای برون رفت از وضعیت فعلی، نیازمند ایجاد زیربناها و بسترهایی است که ابتدا باید به آنها توجه شود. یکی از این موارد ایجاد نهاد ناظر بر مدیریت صندوق‌ها است. نکته جالب اینکه در ایران عملا هیچ نهاد ناظری بر فعالیت صندوق‌ها وجود ندارد. نهاد ناظری که نقش بیمه مرکزی در بیمه‌های اجتماعی را ایفا کند. از جمله وظایف نهاد ناظر می‌توان به بررسی و تایید یا رد گزارش‌های حسابداری صندوق، ترکیب سرمایه‌گذاری، ترکیب مدیران و نحوه انتخاب آنها، محاسبات ادواری آکچوئری و وضع قوانین بالادستی مرتبط به صندوق بپردازد. نهاد ناظر باید در سطوح بسیار عالی تاسیس شود، وجود آکچوئر رسمی در نهاد ناظر بر صندوق‌ها الزامی است. بدون پایش محاسبات آکچوئری صندوق‌ها و تبعات مالی قوانین بالادستی، نظارت مفهوم چندانی ندارد. از وظایف آکچوئر رسمی در نهاد ناظر می‌توان به این موارد اشاره کرد: بررسی گزارش‌های آکچوئری صندوق‌ها، بررسی نرخ‌های استفاده شده در محاسبات آکچوئری، بررسی کفایت سرمایه صندوق‌ها، بررسی پرتفوی سرمایه‌گذاری صندوق‌ها با توجه به نوع تعهدات، بررسی ارزش روز دارایی‌ها، محاسبات تبعات مالی وضع قوانین مرتبط. تمامی موارد ذکر شده نیازمند محاسبات پیچیده آکچوئری است که فقط یک متخصص آکچوئری توان انجام این محاسبات را دارد.

پس از ایجاد ناظر، اصلاحات پارامتریک و سیستمی شروع می‌شود. به اصلاحات درون‌سیستمی و تغییرات پارامتریک به‌منظور بهبود توازن مالی و تداوم فعالیت صندوق اصلاحات پارامتریک گفته می‌شود. ازجمله اصلاحات پارامتریک برای کنترل هزینه‌ها و مصارف صندوق‌ها می‌توان به مواردی مانند: افزایش سن بازنشستگی، افزایش حداقل سنوات خدمت، افزایش تعداد سال‌های مبنا برای محاسبه حقوق بازنشستگی و تغییر نرخ مشارکت اشاره کرد. هدف از وضع اصلاحات پارامتریک صندوق‌های بازنشستگی ایجاد منابع و جلوگیری از مصارف است. هم منابع و هم مصارف متغیرهای تصادفی هستند که محاسبه شاخص‌های مرکزی و پراکنش آنها نیاز به محاسبات آکچوئری دارد. از وظایف مشخص آکچوئر‌ها در اصلاحات پارامتریک می‌توان مواردی همانند اصلاحات بهینه، تاثیر اصلاحات بر منابع کوتاه‌مدت و بلندمدت صندوق، تاثیر اصلاحات بر مصارف کوتاه‌مدت و بلندمدت صندوق و تاثیر انحراف از اصلاحات بر منابع و مصارف صندوق را برشمرد.

تغییر نظام از مزایای معین به کسورات معین نیز از گزینه‌های روی میز کارشناسان اصلاحات بازنشستگی است که پیچیدگی‌های خاص خود را دارد. نقش آکچوئرها در طراحی نظام کسورات معین نیز اساسی است. درک صحیح و مدل‌بندی شاخص‌های اقتصادی همچون تورم و نرخ بازده سرمایه‌گذاری در بازارهای ریسکی و بدون ریسک از ملزومات محاسبات آکچوئری است. مدل‌بندی و پیش‌بینی نرخ‌های تاثیرگذار بر محاسبات آکچوئری، محاسبه حق بیمه اولیه متناسب با مزایا، پایش مدل و به‌روز رسانی محاسبات و ارائه گزارش‌های اصلاحی به تصمیم‌گیران از وظایف مهم آکچوئر‌ها است. در طراحی نظام چندلایه که ترکیبی از دو نظام کسورات معین و مزایای معین است، آکچوئر علاوه‌بر مسلط بودن بر محاسبات آکچوئری باید درک کاملی از نظام تامین اجتماعی به‌عنوان سرویس‌دهنده لایه پایه، داشته باشد. یک آکچوئر وظایفی را در طراحی نظام چندلایه دارد که از جمله آنها می‌توان به این موارد اشاره کرد: محاسبات کسورات بازنشستگی در لایه‌های مختلف، ترکیب بهینه مزایا در لایه‌های مختلف و بررسی ریسک‌های موجود و ارائه راهکارهای اصلاحی.

با توجه به موارد فوق، قبل از ارائه اصلاحات بازنشستگی، باید به تحکیم نقش آکچوئری و رسمیت دادن به این حرفه در بیمه‌های اجتماعی پرداخته شود.

جهت مشاهده متن کامل خبر به   http://donya-e-eqtesad.com/news/1077674 مراجعه نمایید.